De multifunctionaliteit van een lichaam

Antoine Watteau (1684 – 1721), schilder uit Valenciennes, was op zoek naar een model voor een wellustige sater. De Antwerpse Sint-Pauluskerk bezorgde hem ongewild (onverwacht?) wat hij nodig had.

Het Louvre in Parijs bezit een merkwaardige tekening van Watteau. Het gaat, in de woorden van het wereldberoemde museum, om een sater die op het punt staat om de naaktheid van een onschuldig meisje te ontsluieren. De auteur van de tekst had beter opgehouden na die correcte tekst want zijn toevoeging ‘avant de l’abuser’ kunnen we alleen maar speculatief noemen.

Het Louvre vermeldt dat Watteau de mosterd voor zijn tekening haalde bij Antoon Van Dyck, van wie nu een schets in het Londense Courtauld Institute of Art berust. Het gaat om één van de tientallen ontwerpen die Van Dyck gemaakt heeft als aanloop tot zijn meesterwerk: ‘De Kruisdraging’ (ca. 1617), een onschatbaar schilderij in de prachtige 15-delige reeks over de 15 Mysteriën in de Sint-Pauluskerk.

Op het schilderij van Van Dyck gaat het om een beul die met beide handen Christus probeert recht te trekken, nadat Jezus onder het kruis gevallen is. Als je de beide afbeeldingen naast elkaar legt, dan is de gelijkenis tussen de rechterarmen van de mannen onmiskenbaar.

Watteau heeft de tekening rond 1715 gemaakt en ze verwerkt in één van zijn mooiste schilderijen, ‘Nymphe et Satyre’, nu eveneens in de collectie van het Louvre.

Het menselijk lichaam is ongelooflijk veelzijdig en je kan het in honderden houdingen afbeelden. Aan elk van die houdingen of bewegingen kan je tientallen betekenissen toekennen. Dat hebben Van Dyck en Watteau goed begrepen en aangetoond.