O.L.V. van de H. Rozenkrans

Terug naar overzicht

O.L.V. van de H. Rozenkrans

Welkom

Al meer dan 440 jaar vormt de Broederschap van Onze-Lieve-Vrouw van de Heilige Rozenkrans een vaste waarde in deze Sint-Pauluskerk. Binnen deze Broederschap vormen de dienende meesters de “Kapel van Onze-Lieve-Vrouw van de Heilige Rozenkrans”.

 

De Kapel beoogt het behouden en bevorderen van de devotie tot Onze-Lieve-Vrouw en het opluisteren van de kerkelijke diensten. Zij dragen een lange zwarte mantel met blauw omrandde epitoga’s.

Niettegenstaande deze tabbaarden en de voorbehouden plaatsen, privileges die dienen om ons in groep getuigend te kunnen manifesteren, is het geen erefunctie noch een zuiver ceremoniële of symboliserende aangelegenheid, maar een dienende taak waar ieder zich, binnen de grenzen van zijn eigen mogelijkheden, daadwerkelijk inzet voor de Broederschap, de Kapel en de Sint-Paulusparochie.

Volg ons op Facebook en Instagram!


Geschiedenis

Een stukje geschiedenis

De patrones van Antwerpen bekleedt van oudsher een bijzondere plaats, hoewel  het Onze-Lieve-Vrouw patroonschap in onze streken een vrij late start kende. De eigenlijke Mariadevotie begon hier pas in de dertiende eeuw te bloeien. Het zou nog tot 1348 duren voor de eerste Onze-Lieve-Vrouwebroederschap gesticht werd. Zo een broederschap was een devotie-uiting van de gewone man.

Het bidden van de rozenkrans kent een bloei in de 15de eeuw, een tijdperk van ongewone Mariadevotie. De predikheren of dominicanen bevorderen de rozenkrans als hulp bij het bidden. Het blijft een onbeantwoorde vraag wie de stichter van de Broederschap van de Rozenkrans is. De eerste officiële en overkoepelende broederschap is die van Keulen, opgericht door de invloedrijke inquisiteur Jacobus Sprenger op 8 september 1475.

Op zondag 7 oktober 1571 kwam het in de Golf van Korinthe, nabij Lepanto (nu de stad Nafpaktos) tot een zeeslag tussen de vloot van de “Heilige Liga” onder leiding van Don Juan van Oostenrijk en de Turkse vloot die onder het bevel stond van Ali Pacha. Niettegenstaande een numerieke meerderheid werd de islamitische vloot door de christelijke verslagen. Tijdens het gevecht bad Paus Pius V, tevens een dominicaan, met een rozenkrans tot Onze-Lieve-Vrouw om de overwinning af te smeken.

Uit dank voor deze zege werd er in de Sint-Pauluskerk te Antwerpen een “Broederschap van Onze-Lieve-Vrouw van de Heilige Rozenkrans” opgericht. Dat was kort na de beeldenstorm van 1566, in een periode waarin de calvinisten ook de Mariadevotie bestreden. Dat leidde tot een tegenreactie van de katholieken, de contrareformatie en in die periode werden er veel broederschappen opgericht.


De kapel

In deze rubriek verklaren we benamingen zoals Kapel van Onze-Lieve-Vrouw van de Heilige Rozenkrans, kapelheer en dienende meester. Deze woorden klinken nog wel vertrouwd, maar worden niet meer elke dag gebruikt. Wat doen die mannen en vrouwen in hun lange zwarte tabbaards en hoe is dit alles ontstaan?

Kapel

Het woord kapel is afgeleid van het Latijnse cappa = mantel, verkleinwoord capella. Het verwijst naar de mantel van Sint-Maarten (Martinus), bisschop van Tours (° Savaria-Hongarije 316 – † Candes-Frankrijk, 8 november 397, feestdag 11 november).

Sint-Maarten gaf zijn halve mantel weg aan een bedelaar. De reden dat Sint-Maarten slechts een halve mantel schonk is dat een Romeinse officier zelf de helft moest betalen, de andere helft werd door de keizer betaald. De mantel werd een relikwie en de ruimte waarin deze mantel werd bewaard ging capella of kapel heten. Van relikwiebewaarplaats werd kapel een naam voor een bedehuis. Kapellen werden ook vaak gebouwd als er een wonder was gebeurd. In latere tijden groeiden vele van die kapellen ook uit tot kerken. Vele kapellen vindt men terug aan een kruispunt van wegen.

Betekenissen van het woord kapel:

  • Kapel (gebouw), een klein bedehuis die geen parochiekerk is.
  • Kapel (kerkdeel), een van een altaar voorzien gedeelte van een groter.
  • Kapelletje, een op een huisje of kerkje lijkend kastje voor een beeld.
  • Muziekkapel, een (klein) orkest.
  • Hofkapel, de geestelijken en/of muzikanten aan het hof van een vorst.
  • Dakkapel, een uitbouw van een dak.
  • Een oud-Nederlandse benaming voor vlinders.
  • Joodse jongensnaam die bezetter of vertegenwoordiger betekent.

In het geval van onze Broederschap is een Kapel een groep van personen die, binnen deze Broederschap, een leidinggevende en/of dienende taak uitoefenen. Een Broederschap is dan weer een vereniging van leken met een godvruchtig doel, zoals het beoefenen van bijzondere werken van vroomheid en naastenliefde. In 1348 werd de eerste Onze-Lieve-Vrouwebroederschap in Antwerpen gesticht.

Zo een broederschap was een devotie-uiting van de gewone man, dit in tegenstelling tot de Lievevrouwekapelaniën, waarbij één persoon de volledige financiering op zich nam. De eerste werd in 1275 vernoemd en is hier door Kanunnik Jan van Beveren gesticht. Van een broederschap van Onze-Lieve-Vrouw kon iedereen, tegen een kleine vergoeding, deel uitmaken, dit in tegenstelling tot de kapelaniën, die een devotie-uiting waren van de hogere burgerij en die een betrekkelijk groot kapitaal vereisten bij stichting.

Kapelheer

‘Kapelheer’ is een woord dat men niet vaak tegenkomt. Het is trouwens een typisch Antwerps fenomeen. Buiten de agglomeratie komt het weinig of niet voor. Als je op de zoekmachine Google ‘kapelheer’ intikt, dan zie je maar een tweehonderd resultaten. Het gaat voornamelijk over het verhaal van de bloedende hostie, activiteiten in Sint-Paulus en de Sint-Jorisparochie, de aanstelling van een nieuwe kapelheer in de Friezenkerk in Rome en genealogische gegevens van mensen die in Antwerpen kapelheer geweest zijn. (dit is achterhaalde informatie en kan beter stoppen achter ‘buiten de agglomeratie…. of niet voor’) ik heb de zin aangepast en het jaartal 2013 weggehaald, Guido mag verder kiezen wat blijft staan

Het is een vertaling van het Latijnse cappellanus, wat ook kan vertaald worden als kapelaan. De Nederlandse term kapelaan staat gelijk aan de functie van een Vlaamse onderpastoor. De Nederlands benaming wordt gebruikt sinds de napoleontische tijd (1799-1815). Voor die tijd was een kapelaan (of rector) uitsluitend een aan een kapel verbonden priester. Zo komen we dichter bij de eigenlijke betekenis.

Broederschappen, maar ook sommige gilden, hadden in de middeleeuwen dikwijls een eigen altaar, al dan niet in een kapelgebouw. Dat werd bediend door een geestelijke: een kapelaan. Voor de wereldlijke zaken was er een kapelheer. Het was een leek die belast was met het financieel en materieel beheer van de broederschap. Men spreekt ook van een altaarmeester, vooral als het alleen gaat over de bediening van een altaar. Het waren gereputeerde mensen uit de stad; ambachts- en kooplui, schepenen, burgemeesters en edelen. Uit het oude ledenboek:

NAEMEN
VANDE HEEREN
CAPPELMEESTERS
Vant’ Broederschap van den
H. ROOSENKRANS,
Naert’ overgaen der Stadt door den Prins van
Parma Anno 1585
UYTGETROCKEN
Uyt den ouden volgeschreven boeck, en in desen
Nieuw begost in het Iaer 1688

Dienende meester

De dienende meesters, binnen de broederschap, vormden de Kapel van Onze-Lieve-Vrouw van de Heilige Rozenkrans. De combinatie van de woorden ‘dienend’ en ‘meester’ lijkt alleen maar contradictorisch. Meester is ook een titel voor iemand die een zekere graad van kennis of ervaring heeft. In die zin is ‘dienende meester’ een omschrijving die van toepassing is op wat een kapelheer zou moeten zijn in deze tijd: zijn of haar capaciteiten aanwenden om anderen te helpen, zich dienstbaar op te stellen als een primus inter pares, een eerste onder gelijken.

Zo is er ook een connectie met de voetwassing: Jezus wast de voeten van zijn leerlingen. Hij wordt één van de allerminsten, is minder dan een slaaf, bijna een voetveeg. Jezus laat met deze symbolische daad aan zijn leerlingen en ons zien, dat de dienst aan elkaar en de onderlinge solidariteit, één van de sleutelelementen is van het geloof.


Processie

Een beetje geschiedenis

In augustus 1399 ging de eerste officiële stedelijke Mariaprocessie uit in Antwerpen. Zij zou op korte tijd de twee andere ommegangen in de schaduw stellen, die van de Heilige Besnijdenis (waarschijnlijk begonnen tussen 1270 en 1324) en die van het Heilig Sacrament.

De Sint-Paulusparochie heeft van oudsher haar processie. De vieringen in 1971 en 1997 ter gelegenheid van het 400 en- 425-jarig bestaan van de Broederschap van O-L-Vrouw van de Rozenkrans en in 1976 ter gelegenheid van het 700-jarig bestaan van de Sint-Pauluskerk, waren hoogtepunten van Mariadevotie in Antwerpen.

Het concept van onze eeuwenoude processies werd regelmatig gewijzigd om te voldoen aan de noden en wensen van clerus en gelovigen. De hele gebeurtenis moet zinvol blijven zonder te vervallen in een folkloristische stoet. In 1962 werd de vorm veranderd en ontstond de Scheldewijding, een processie die nog altijd plaatsvindt op de tweede zondag van oktober.

Processies in deze tijd

Devotie, dankbaarheid, getuigenis en missionering zijn enkele gedachten die aan de basis liggen van een processie, zowel nu als 600 jaar geleden. Dezelfde waarden zorgen er in deze moderne tijd voor dat deze Scheldewijding nog steeds van betekenis is. Dat de Schelde de centrale spil vormt in deze getuigende stoet is misschien verwonderlijk. Maar is het niet zo dat we dankbaar moeten zijn voor deze levensader die aan de grondslag ligt van de welvaart van Antwerpen? Langs deze rivier zijn onze stad en onze streken vanaf 640 gekerstend. Van hieruit zijn vele missionarissen vertrokken.


Wie is wie

Jan Nys, prefect
Erwin Vandecauter, ceremoniuarius
Inès Ducès, secretaris
Leo Van achter, penningmeester
Ilka Vandecauter, tweede secretaris

Inès Ducès

Voorzitter Muziekkapel Sint-Paulus vzw

muziek@sintpaulusantwerpen.be

Erwin Vandecauter

Eindredacteur PaulLus - maandblad Sint-Pauluskerk Antwerpen

redactie@sintpaulusantwerpen.be

Leo Van achter

Medewerker parochie & Voorzittercaritatief Sint-Vincentius genootschap van Sint-Paulus Antwerpen

03/231.33.21 parochie@sintpaulusantwerpen.be

Jan Nys

Prefect Kapel van O.L.V. van de Rozenkrans

rozenkranskapel@sintpaulusantwerpen.be

Nieuwsbrief

Blijf op de hoogte

We verzenden een wekelijkse nieuwsbrief met activiteiten en informatie over Sint Paulus.

Inschrijven